Yeni bir Kuyruklu Yıldız geliyor…! (Year’s New comet…!)

NEOWISE C/2020 F3)

(Kaynak: Alan Dyer/VW Pics/Universal Images Group via Getty Images; space.com)

Eylül sonuna doğru, çıplak gözle bir kuyruklu yıldız görebiliriz…!

Kuyruklu Yıldızların ne olup ne olmadıkları daha yakından anlaşıldıkça, onlara olan ilgi azalmakta…; bunun farkındayız…!

Yine de, gökyüzünde, çıplak gözle bir Kuyruklu Yıldız görebilmek, hala, önemini korumakta…; bir ‘ayrıcalık’ olarak algılanmakta/hissedilmekte…

Astronom ve astrobiyolog olan (Prof.; University of Southern Queensland, in Toowoomba, Queensland) Jonti Horner, space.com’da dün yayımlanan (alıntı) haberinde, Eylül sonunda böyle bir ‘şölen’ izleyebileceğimizi duyurdu…! (‘Bir Kuyruklu Yıldızın Gelmekte Olduğu’ hususundaki haberler, halen, Enflasyondan-bunalmış toplumların ‘kafalarını dağıtmak için’, hiç yoktan iyi… Bu düşünceyle, bu haberi, son yazılarımızı yazdığımız bu sitede yayımlamak istedik…!)

Prof. Horner, (orijinali) ‘The Conversation’da yayımlanan bu haberinde, astronomların C/2023 A3 (Tsuchinsian -ATLAS) olarak kaydedilen yeni bir Kuyruklu Yıldızı belirlediklerini duyurdu… Bu gök cismi, Yeni Yılda, gökyüzü meraklılarına güzel bir ‘gösteri’ (show … değil…!) sunabilir…!

Bu gök cisminin ‘Dünya’ya en yakın konuma gelebilmesi için henüz *18 ay bulunmasına rağmen, bu keşif birçok yerde haber konusu yapıldı… (Kaynak orijinal ve alıntı yazılarda bir tarihleme hatası mevcut…gibi….; Dünyaya en yakın konuma gelebilmesi için 18 ay var… denirken, diğer taraftan, en parlak olacağı dönemin Eylül-Ekim 2024 olacağı söylenmiş…! Biz, şimdilik, Eylül 2024 sonunun, olası en parlak dönemi için, doğru olduğunu varsayalım…!)

C/2023 A3 Çin’deki Purple Mountain Gözlemevindeki astronomlar ve ATLAS (Asteroid Terresterial-impact Last Alert System) tarafından birbirinden bağımsız olarak belirlendi… Bu gök cismi, halen, Jüpiter ile Satürnün yörüngeleri arasındaki bir bölgede bulunmakta… Güneşe en yakın konumuna (59 milyon km) Eylül 2024’te gelmesi beklenen bu gök cisminin, Güneşe ve Dünyaya yaklaştığında yeterince parlaklaşacağını tahmin etmekte…

Güneşin etrafından dolandıktan sonra Güneş ile Dünya arasındaki bölgeden ve Dünyaya 70 milyon km kadar bir uzaklıktan geçeceği hesaplanan bu gök cismi, son yıllarda Dünyaya en fazla yaklaşan bir Kuyruklu Yıldızı olacak… (Bakalım, bu yakın-geçişi değerlendirmek ve onun peşinden gitmek isteyecek isteyecek ‘Tarikatler/Müritler’ (!) ortaya çıkacak…mı…?)

Herne kadar, bu gök cisminin çıplak gözle görünebileceği tahmin edilse de, bu olası parlaklığının gökyüzünde görünen parlak bir yıldız kadar olabileceği söyleniyor… Gökyüzü meraklıları fazla büyük bir beklenti içinde olmamalı…! (Kuyruklu Yıldızlar son elli yılda birçok defa hayal kırıklığı yarattı…!)

Kuyruklu Yıldız Kohoutex, 1973’te belirlendiğinde, astronomlar tarafından ‘Yılın Kuyruklu Yıldızı’ olacağı, hatta, gündüzleri bile görüneceği ileri sürülmüştü… ; çünkü, yörünge hesapları onun Güneşe yeterince yaklaşacağını göstermekteydi…

a bright white, fuzzy streak in the night sky
Kohoutek (C/1973 E1İ 11 Ocak 1974 (Kaynak: NASA; space.com)

Ancak, beklenen olmadı…; bu gök cismi Güneşin etrafında dolanırken beklendiği kadar yaklaşmadı ve parlamadı…! Haliyle, astronomlar, gökyüzü meraklılarını üzecek bir yanılgı yaşattı…! (Astronomların ‘yanılgı yaşatmaları’ sıkça karşılaşılan bir durumdur…; tıpki, ‘Halkımızı Enflasyona Ezdirmeyeceğiz…’ deyenler gibi…! ‘Siyasetin’ onda dokuzu ‘yalan’dır… Kalan onda biri de ‘doğruyu söylememektir’… Tıpki, You Tube ortamında, hazırlanışını sunacağı ‘böreğin’ beş dakikada hazırlanabileceğini iddia edenler… gibi…!)

Astronomları yanıltan husus, Kohoutek’in Güneşe ilk defa yaklaşıyor olmasıydı… Bu sebeple, yüzeyindeki kolay-buharlaşabilen buz tabakası, o daha uzaklardayken harekete geçince, ortaya çıkan erken-parlaklığı astronomların yanılmasına yol açmıştı…! Haliyle, Güneşe yaklaştığında, ‘tek taş yüzüğü’ beklendiği kadar parlamadı… (Geçmişte Güneşe birçok defa yaklaşmış olan Kuyruklu Yıldızlar, biraz, ‘Yılbaşı-öncesi Reklamlarına kanarak, kıymetli olduğu iddia edilen yarı-değerli ‘taş’ (yüzük) alanlara benzer…! Pek, ‘parlayacak’ halleri kalmaz…)

Güneşe (özellikle de ilk defa) yaklaşan Kuyruklu Yıldızların (Güneşin Gravitasyon Etkisiyle) parçalanma olasılıkları yüksektir… Bu duruma bir örnek C/2020 F8 (SWAN) idi… Bu gök cisminin çıplak gözle görünmesi beklenirken, Mayıs 202’de ani bir parlamayı takiben sönükleşti ve gözden kayboldu…; parçalanmıştı…!

Yine de, parçalanan Kuyruklu Yıldızlar sürprizler de yapabilmekte…; C/1975 V1 (West) bu duruma bir örnek… Bu gök cismi Güneşe en yakın konuma geldiğinde dört parçaya bölündü ve parlaklığı beklenmedik şekilde arttı…; gündüzün dahi görünecek kadar…!

Sonuç olarak, Kuyruklu Yıldız Tsuchinshan-ATLAS’ın ne yapacağı, ‘Emeklilere Temmuz’da Maaş Zammının Yapılıp Yapılmayacağı’ kadar belirsiz…

Bunu görebilmek için, gökyüzü meraklılarının Eylül 2024 sonunu beklemeleri gerekecek…

(*Beklenecek bu süre uzun bir süre sayılmaz… Hele, Bu Ülkede Enflasyonun Düşmesini, Adaletin Sağlanmasını, Özgürlüklerin Genişletilmesini’ yıllardır bekleyebilmişler için…!)

Yararlanılan Kaynak:

https://www.space.com/comet-c-2023-a3-tsuchinshan-atlas-brighter-stars-2025

Havacılık…’Ciddi Bir İş’tir…! (Aviation…’A Serious Business’…!)

Bu kaza, Fairbanks Havaalanı (Alaska) yakınında dün meydana geldi…

Ulaşımı zor olan yerleşim yerlerine yakıt taşıyan (dört motorlu) bir DC 4, kalkıştan kısa bir süre sonra başlayan bir motor yangını sebebiyle, düştü… Bu uçakta iki pilot mevcuttu…

Bu uçağın düşmesinden önce, yangın başlayan ( 1 No.lu) motorun uçağın kanadından koparak düştüğü söyleniyor…!

Normal şartlarda, uçuşunu üç motoruyla sürdürebilmesi gereken bu uçağın, muhtemelen, yangınla-ilişkili olarak, kumandasının kaybedilmesi sebebiyle düştüğü sanılıyor… Bu kazadan önce Pilotlar uçağı kalkış yaptığı piste geri döndürmeye çalışmaktaydı…!

(Video: 5:40+…)

*

Bu kazanın (motor yangınının) sebebi henüz bilinmiyor… Ancak, ‘Küçük-bütçeli Firmaların’ işlettiği uçaklara uygulanan bakımların sınırlı kaldığı da bilinen bir gerçek… Buna ‘Uçakların **Yaşı/Yıpranmışlığı’ da eklendiğinde, kaza yaşanma olasılığı artmakta…

Haliyle, ‘Ekmek Parası’ için, bu uçaklarla uçacak pilot-her zaman-bulunabilmekte…!

Kısaca, pilotlar da bu riskli uçuşları kabullenmekte…!

(**Yaşlı Uçak Yoktur, Bakımsız Uçak Vardır’… sözü-biraz-doğruluk payı taşısa da, genelde, ‘hamasi/ucuz bir söylemdir’…!)

Io’da lav gölü…! (Juno Reveals a Giant Lava Lake on Io…!)

Loki Patera (animasyon) (Kaynak: NASA/JPL-Caltech/SwRI/MSSS; universetoday.com)

Nancy Atkinson, universetoday.com’da 20 Nisan 2024’te yayımlanan haberinde, Jüpiter’in uydusu Io’da lav gölünün belirlendiğini duyurdu…!

NASA’nın aracı JUNO, Jüpiter’in yörüngesinde dolanırken, son iki geçişinde, Jüpiter’in iç-uydusu Io’nun yüzeyine 1500 km kadar yaklaşmıştı… Bu mesafe, bu aracın bu uydunun yüzeyinde yeni ayrıntılar belirlemesini mümkün kıldı… Io, Güneş Sisteminde, yüzeyinde aktif volkanların en fazla olduğu belirlenen bir gök cismi…

Belirlenen bu lav-gölü Loki Patera’nın boyu 200 km kadar… İçinde adaların da mevcut olduğu anlaşılan bu gölün yüzeyinin obsidiyen gibi camsı bir maddeden oluştuğu söyleniyor…

Io’nun JUNO tarafından alınan görüntüsü. (Kaynak: NASA/SwRI/JPL/MSSS/Jason Perry.)

JUNO’nun sağladığı veriyi kullanan araştırmacılar, Io’nun yüzeyinde daha önce belirlenen ve ‘The Steeple’ adı verilen dağın yüksekliğinin de 5-7 km kadar olduğunu hesapladılar…

Araştırmacıların diğer bir bulgusu ise, Io’nun Güneş Sisteminin ilk oluşumundan beri volkan püskürmeleri yaşamakta olduğu…!

Io, Jüpiterin diğer dış uydularının kütleçekimi etkisi altında sürekli olarak esnemekte … Bu esneme hareketleri de Io’nun iç yapısında ısınmaya (tidal heating) ve dolayısıyla volkanik aktivitelere yol açmakta…!

Jupiter’s orbital system with the host planet and orbits to scale. Image credit: James Tuttle Keane / Keck Institute for Space Studies

Araştırmacılar, Io’daki volkanik aktivitelerin geçmişini bu gök cisminin yüzeyinde biriken kükürtün izotoplarını ölçerek hesapladı…

Yararlanılan Kaynak:

Samanyolunda *ikinci-en yakın Kara Delik keşfedildi…! (Milky Way’s ‘Sleeping Giant’ Black Hole Shockingly Close to Earth…!)

Samanyolunun merkezindeki Kara Delik ve yörüngesinde dolanan bir yıldız (Temsili). (Kaynak:  ESO/L. Calçada (CC BY 4.0); space.com)

Robert Lea’nın, space.com’da 17 Nsan 2024’te yayımlanan haberinde, Samanyolunda (Milky Way; Sütlü Yol) 2000 ışık yılı uzaklıkta bir Kara Deliğin (Black Hole) belirlendiği duyuruldu…! Bu Kara Deliğin kütlesi Güneşin kütlesinin 33 katı kadar…

Bu ikinci-en-yakın Kara Delik, ESA’nın, Uzay Teleskobu GAIA’nın sağladığı yıldız-hareketi verisi kullanılarak belirlendi… GAIA milyarlarca yıldızı (ve hareketlerini) izleyerek veri toplamakta…

Yıldızbilimciler, Yıldız-büyüklüğündeki (Stellar-mass) Kara Deliklerin büyük yıldızların ‘**birinci yaşamlarının’ sonunda, merkezdeki yanma-ürünü basıncın yıldız yapısını destekleyememesi sonucu olarak, merkezi üzerine çökmeleri sebebiyle oluştuğunu söylüyor… (**Bize göre, yıldızlar, tipine/büyüklüğüne de bağlı olarak, ‘birinci yaşamlarının sonunda’ başka bir yıldıza/Beyaz Cüceye ya da Kara Deliğe dönüşür… Haliyle, bu (önceki) yıldızın hayatı-bir şekilde-devam eder…; bu Enflasyon ortamındaki Emekliler… gibi…!)

Keşfedilen bu en-yakın Kara Delik ‘Gaia-BH3’ olarak kaydedildi… Samanyolunda, bu sınıfta kabul edilen ilk Kara Delik olan ve Cygnus Takım Yıldızı içinde yer alan ‘Cyg X-1’in kütlesinin Güneşin 20 katı kadar olduğu hesaplanmıştı…

Gaia-BH3, 2000 ışık yılı uzaklığıyla, Dünyaya-yakınlık sıralamasında ikinci sırada bulunan bir Kara Delik…! Daha önce keşfedilen Gaia-BH1, 1560 ışık yılı uzaklıkta… Kütlesi de Güneşin 9.6 katı kadar…

Bilim insanı George Seabrook (Mullard Space Science Laboratory at University College London and a member of Gaia’s Black Hole Task Force), Samanyolunun merkezinde bulunan ve kütlesi Güneşin 4.2 milyon katı olan Kara Deliğin başka Kara Deliklerin birleşmesiyle büyüyen tipte bir Kara Delik olduğunu söylemiş…!

*

Astronomlar farkında değil…; esas en-yakın ve en-büyük Kara Delik Ülkemizin Ekonomisinin içinde….!

Bugünlerde sıkça karşılaştığımız, ‘Bir Kara Deliğin İçinde Mi yaşıyoruz…’ sorusu boşuna değil…!

Yararlanılan Kaynak:

https://www.scientificamerican.com/article/milky-way-sleeping-giant-black-hole-shockingly-close-to-earth

Furkan Öztürk’e ödül…! (Furkan Ozturk awarded Getrude and Maurice Goldhaber Prize…!)

Genç Fizikçi Furkan Öztürk, Harward Üniversitesinde ‘Yaşamın Kökeni’ sahasında araştırmalar yapan bir doktora öğrencimiz…!

Kendisine, yaptığı çalışmalar üzerine bir ödül verilmiş…. İç Basında bugün haber konusu yapılan bu ödül Mart 2024’te verilmiş… Kendisini, Ailesini ve Sevenlerini kutlarız…

Furkan Öztürk, bir süre önce, You Tube’deki Evrim Ağacı’nın da konuğu olmuş ve yaptığı araştırmalar hakkında bilgi vermişti…

Biraz seyrek olsa da, böyle haberler almak güzel…!